تاریخچه سردخانه / تاریخچه سردخانه در جهان / تاریخچه سردخانه در دنیا / تاریخچه سردخانه در ایران / اختراع سردخانه صنعتی / 02177677053 / کالابرودت
آیا همانند صنایع دیگر، سردخانه تاریخچه ای دارد؟
همانند تمام صنایع دیگر که همواره دارای تاریخچه ای هستند و پله پله پیشرفت کرده و به تکنولوژی امروزی رسیده اند، صنعت سردخانه و برودت نیز دارای تاریخچه ای طولانی می باشد. این صنعت، صنعتی نیست که به تازگی یا یک شبه به وجود آمده باشد. در مقاله زیر می توانید تاریخچه سردخانه در جهان و در ایران را به طور کامل و جامع مطالعه نمایید.
تاریخچه سردخانه در جهان
انسان ها در گذشته از روش هایی مانند دودی کردن، خشک کردن، ترشی انداختن و … برای نگهداری مواد غذایی به مدت طولانی استفاده می کردند. با گذشت زمان و با پیشرفت جوامع بشری، انسان به دنبال راهی دیگر برای نگهداری طولانی مدت تر و با کیفیت تر مواد غذایی بوده است.
چینی ها اولین جوامعی بودند که متوجه شدند می توانند از قابلیت سرما برای نگهداری مواد غذایی استفاده کنند. این اولین قدم در تاریخچه سردخانه می باشد.
هر جامعه ای به نحوی از این سرما استفاده میکرد مثلا ایرانیان مواد غذایی را در غارها و زیرزمین های خنک نگهداری میکردند یا در زمین های خنک چال میکردند. روس ها و یونانیان در انبارهایی که با پوست حیوانات عایق بندی کرده بودند، برف های فشرده شده را نگهداری می کردند تا در تابستان از آن ها استفاده نمایند.
در ادامه تاریخچه سردخانه از یخدان ها که ساختمان هایی بودند در نزدیکی منابع طبیعی یخ زمستانی استفاده می کردند. از این یخدان ها برای نگهداری مواد غذایی و استفاده از یخ در فصل های تابستان استفاده می کردند.در فصل زمستان یخ و برف های فشرده شده را از یخچال ها یا رودخانه ها به یخدان می بردند و با عایق های دو جداره آن را عایق بندی می کردند. در میان جدارهای عایق ها را از خاک اره و کاه پر می کردند تا هوای بیرون و داخل یخدان راهی به هم نداشته باشند و با هم تبادل نشوند.
کاربرد اصلی این یخدان ها نگهداری مواد غذایی بود اما در کنار آن میتوانست نوشیدنی ها را خنک کند و یا در تهیه دسرها و بستنی ها مورد استفاده قرار می گرفت.
تاریخچه سردخانه – یخدان قدیمی
به طور علمی کالن اولین قدم تاریخچه سردخانه را برداشت و در سال 1748 میلادی ویلیام کالن (William Cullen)، دانشمند اسکاتلندی از دانشگاه گلاسکو، اولین یخ دست ساز بشر را با تبخیر اتر در خلا نسبی نمایش داد. او نشان داد که چگونه تبخیر شدن سریع مایعات و تبدیل شدن به گاز منجر به خنک شدن می شود. این ایده اصل یخچال فریزر است و هنوز هم باقی ست. کالن هرگز نظریه خود را عملی نکرد اما خیلی ها از ایده وی الهام گرفتند.
تاریخچه کالابرودت – ویلیام کالن
با توجه به اهمیت سرما در نگهداری مواد غذایی، سیکل تبرید تراکمی از سال 1800 میلادی رواج پیدا کرد.
درسال 1802 میلادی یک تاجر آمریکایی به نام توماس مور یخدانی برای خنک کردن لبنیات در حمل و نقل تولید و ثبت کرد و نام آن را دستگاه تنفس گذاشت.
در سال 1805 میلادی الیور اوانس (Oliver Evans) آمریکایی اولین دستگاه تبرید برپایه بخار را طراحی کرد . او دستگاهی را طراحی کرد که می توانست با یک سیکل بسته یخ تولید کند که طرح چرخه بسته یخچال به همراه کمپرسور نام داشت. این اقدام یکی از مهم ترین کارها در زمینه تاریخچه سردخانه می باشد.
تاریخچه سردخانه – الیور اوانس
تاریخچه سردخانه – دستگاه تبرید بر پایه بخار الیور اوانس
در سال 1834 فیزیکدان آمریکایی به نام جیکوب پرکینز (Jacob Perkins) که در انگلیس زندگی می کرد، توانست قدم بزرگی برای یخچال های مدرن بردارد. او دستگاهی را تحت عنوان دستگاه تولید یخ و مایعات خنک کننده اختراع کرد. این دستگاه با باطری کار میکرد و در سیکل بسته خود از اتر بهره می گرفت.در تاریخچه سردخانه این اولین قدم برای یخچال های مدرن بود اما در مرحله تجاری نتوانست موفق عمل کند.
تاریخچه سردخانه – جیکوب پرکینز
تاریخچه سردخانه – دستگاه تولید یخ و مایعات خنک کننده جیکوب پرکینز
در سال 1840 فیزیکدان و مخترع اهل فلوریدا آمریکا به نام دکتر جان گوری (Dr John Gorrie) ایده خنک سازی شهرها و اماکن برای جلوگیری از مضرات درجه حرارت بالای محیط را مطرح کرد. وی معتقد بود با سرمایش میتوان در برابر بیماری مالاریا مقاومت کرد. اما این شرط در صورتی امکان پذیر بود که یخ های شمال آمریکا را به فلوریدا انتقال می دادند که این امر امکان پذیر نبود.
تاریخچه سردخانه تا علم پزشکی هم کشیده شد و به همین دلیل دکتر گوری در زمینه سرمایش مصنوعی شروع به تحقیق کرد. او ماشینی را طراحی کرد که با کمپرسوری که با آب، باد و اسب کار می کرد بتواند یخ تولید کند و ساخت این ماشین را در سال 1851 ثبت کرد. با مرگ وی، طرح این ماشین به مرحله تجاری سازی نرسید اما ایده او پایه گذار تهویه مطبوع و تبرید مدرن شد.
تاریخچه سردخانه – دکتر جان گوری
تاریخچه سردخانه – ماشین تولید یخ دکتر جان گوری
در سال 1850 در فرانسه برای اولین بار بهره گیری از آمونیاک به عنوان مبرد صورت گرفت. این مهم ترین قدم در تاریخچه سردخانه می باشد.
استاد مهندسی آلمانی به نام کارل فون لیند (Carl von Linde) توانست مایع کردن گاز را که بخشی از فناوری تبرید است، ثبت کند. یافته های او منجر به اختراع ماشین تبریدی شد که از آمونیاک بهره می گرفت.
تاریخچه سردخانه – کارل فون لیند
از سال 1900 میلادی ماشین های تبرید تراکمی در مرحله تجاری در صنایع مختلف استفاده می شدند و تاریخچه سردخانه به اوج خود رسید.
در سال 1913 میلادی اولین یخچال برقی برای مصارف خانگی توسط شخصی به نام فرد (Fred W.Wolf) اختراع شد. فرد فیزیک دان آمریکایی است که یکی از نوآوری های او جعبه مکعب یخ بود. فرد نام سازه خود را (Domelre (DOMestic Electric Refrigerator به معنی یخچال برقی خانگی گذاشت.
در سال 1918 میلادی ویلیام سی دورانت (William C.Durant) شرکت Frigidaire Guardian برای تولید انبوه یخچال و فریزر تاسیس کرد. این شرکت بعدها توسط جنرال موتورز خریداری شد و به Frigidaire تغییر نام داد.
آلفرد ملوس (Alfred Mellowes) در سال 1916 یخچال و فریزر مستقلی را که دارای یک کمپرسور در قسمت زیرین خود است، اختراع کرد. ملوس با هدف تجاری سازی این یخچال را اختراع کرد اما ویلیام سی دورانت امتیاز آن را خریداری کرد. این شرکت در همان سال 1918 میلادی از اولین یخچال اتوماتیک خود رونمایی کرد.
تاریخچه سردخانه – ویلیام سی دورانت
تاریخچه سردخانه – آلفرد ملوس
در همین سال شرکت Kelvinator از اولین یخچال و فریزر با کنترل اتوماتیک دما رونمایی کرد. این شرکت یک تولید کننده لوازم خانگی ست که هم اکنون مالکیت آن برای شرکت الکترولوکس (Electrolux) می باشد. تاریخچه سردخانه به اینجا ختم نشد.
در همان زمان ها یخچال های برقی هنوز به تولید انبوه نرسیده بودند و متعلق به قشرهای ثروتمند جوامع بودند زیرا قیمت بالایی داشتند و مردم قشر متوسط جامعه توان خرید آن را نداشتند. اما رفته رفته با کاهش هزینه ها، یخچال ها به تولیدات انبوه رسیدند و مردم دیگر هم توان خریداری آن را پیدا کردند.
تاریخچه سردخانه – یخچال برقی قدیمی
در سال 1922 میلادی دو مخترع سوئدی به نام های بالتزار ون پلاتن (Baltzar von Platen) و کارل مانترز (Carl Munters) در تاریخچه سردخانه، یخچال و فریزی را اختراع کردند که یک سیستم خنک کننده برای تامین انرژی از یک منبع گرما استفاده می کرد. این دو گرچه هنوز دانش آموخته موسسه سلطنتی تکنولوژی در استکهلم بودند اما اختراع آنان به یک موفقیت جهانی تبدیل شد و توسط شرکت الکترولوکس در دنیا تجاری شد.
تاریخچه سردخانه – بالتزار ون پلاتن و کارل مانترز
تاریخچه سردخانه – یخچال بالتزار ون پلاتن و کارل مانترز
در سال 1927 میلادی جنرال الکتریک یخچال و فریزر مانیتور بالا (Monitor-Top) را برای اولین بار تولید کرد. می توان این اقدام را نقطه عطفی در تاریخچه سردخانه دانست. این یخچال و فریزر به سرعت به تولید انبوه رسید. این یخچال چون شباهتی با کشتی جنگی USSمانیتور داشت، به همین دلیل به این اسم نامگذاری شده بود.
طراحی این یخچال و فریزر به گونه ای بود که گرمای زیادی از کمپرسور آن به بیرون ساطع میشد و در بالای یخچال توسط حلقه ای تزئینی احاطه میشد. مبرد این نوع یخچال از مواد شیمیایی خطرناکی مانند دی اکسید گوگرد و متیل فرمت بود.
تاریخچه سردخانه – یخچال فریزر مانیتور بالا
تاریخچه کالابرودت – یخچال مانیتور بالا
در سال 1930 میلادی آلبریت انیشتین (Albert Einstein) به همراه شاگرد خود لئو زیلارد (Leo Szilard) طرحی را وارد این علم کردند که به نام یخچال و فریزر انیشتین ثبت کردند. این یخچال بی صدا و کم مصرف و همچنین سازگاری با محیط زیست داشت. همچنین این یخچال و فریزر جذبی بود که هیچگونه قسمت متحرکی نداشت و با فشار ثابت و از گرما به عنوان منبع و ورودی استفاده می کرد.
تاریخچه سردخانه – آلبرت انیشتین و لئو زیلارد
این روش از تولید سرما تاریخچه سردخانه که توسط انیشتین و شاگردش طراحی شد، در همان سال 1930 میلادی وارد صنعت تهویه مطبوع شد و تا امروز از این طرح برای خنک کردن هوای خانه ها و ساختمان ها استفاده می کنند. طرح انیشتین و شاگردش باعث تحولاتی در تاریخچه سردخانه شد.
تا سال 1940 میلادی از فریزرها برای تولید یخ استفاده می کردند اما در این سال فریزرهای خانگی به صورت محفظه های جداگانه برای فریزکردن غذاها وارد بازار شدند.
تاریخچه سردخانه – یخچال فریزر قدیمی
در تاریخچه سردخانه، بعد از جنگ جهانی دوم یعنی بین سال های 1945 تا 1950 میلادی، پیشرفت زیادی در این صنعت صورت گرفت و یخچال فریزرهای مدرن، سازگار با محیط زیست و بسیار شبیه به مدل امروزی، به تولید انبوه رسیدند به طوری که در طول این 5 سال به سرعت در اکثر مزارع و خانه های آمریکایی از این یخچال فریزرها وجود داشت.
از آن سال ها تا به امروز صنعت یخچال فریزر و بالطبع در کنار آن صنعت برودت، سردخانه و تهویه مطبوع قدم به قدم پیشرفت کردند تا به تکنولوژی امروزی رسیدند و همچنان این صنعت در حال پیشرفت است و روز به روز قطعات بهتر و بهینه تری در اقصی نقاط جهان تولید می شود.
تاریخچه سردخانه – یخچال فریزر خانگی
تکنولوژی امروزی این صنعت و حتی قطعات امروزی سردخانه ها به خصوص کمپرسورها حاصل بیش از 280 سال همکاری مستمر علم و صنعت در کنار یکدیگر می باشد.
تاریخچه سردخانه – سردخانه جدید
تاریخچه سردخانه در ایران
ایران از جمله کشورهای قدیمی در استفاده از سرما ست و در ایران هم صنعت سردخانه، تاریخچه ای دارد. ایرانیان در سال های دور مواد غذایی را در غارها و زیرزمین های خنک نگهداری می کردند و یا در زمین های خنک چال می کردند.
رفته رفته با پیشرفت معماری ایرانی، مردم آن زمان به معماری یخچال ها یا یخدان ها رسیدند. معماری یخدان های قدیمی دارای سه بخش بود: دیوارهای بلند برای سایه انداختن، حوضچه های تولید یخ که در فصل زمستان آب داخل حوضچه یخ میزد و مخزن های گنبدی شکل یا تونلی شکل یخ که یخ های تولیدشده را در آن انبار می کردند.
تاریخچه سردخانه – یخدان قدیمی ایران
در تاریخچه سردخانه و یخچال در ایران آمده است که در تابستان های داغ ایران به خصوص مناطق خشک و گرم سیر ، خانواده های ایرانی همواره از خنکای یخ های انبار شده از زمستان استفاده می کردند. در شب های زمستانی درون حوضچه ها را با مقدار معینی آب پر می کردند که تا صبح یخ بزند. سپس در شب های آتی دوباره بر روی حوضچه یخ به اندازه ای آب میریختند که سرمای آن شب بتواند آب را منجمد کند. این کار را تا جایی ادامه می دادند که تمام حجم حوضچه پر از یخ شود.
در تمام طول مدت ساخته شدن یخ ها، دیوارهای بلند اطراف حوضچه مانند حصاری عمل می کردند و بر روی حوضچه یخ سایه می انداختند تا در طول روز یخ ها ذوب نشوند. سپس یخچال داران یخ های حوضچه را قطعه قطعه می کردند و هر قطعه را با غل و زنجیر حمل کرده و به داخل گودال مخزن یخ می ریختند تا برای فصل تابستان انبار کنند.
همچنین پیش از ابداع یخچال های برقی، در کارگاه های سنتی یخ سازی در شب های زمستان آب قنات در جوی های کوچکی جاری می شد تا شب هنگام یخ بزند. پس از آن که در شب یخ می زد، در طول روز این یخ ها با کلنگ و پارو خرد شده و در گودال مخصوص یخ ریخته می شد و روی آن آب پاشیده می شد تا فضای بین یخ ها پر شود تا در شب یخ زده و یکپارچه شود.همچنین باعث می شد، یخ ها به راحتی ذوب نشوند.
در تمام طول زمستان این عمل تکرار می شد تا گودال یخ پر شود. در انتهای زمستان، از گودال با لایه ای از کاه و خاک نرم پوشانده می شود تا از گرمای بهار و تابستان در امان بماند. آبی که از ذوب یخ به‌دست می‌آمد، نیز به حال خود رها نمی‌شد؛ یک راه آب باریک در پایین پاچال درست شده بود تا مقدار آب ناچیزی که از ذوب احتمالی یخ ها به‌وجود می‌آمد، به سمت چاه سرازیر گردد. در فصل گرم تابستان به تدریج از این گودال یخ برداشته می شد.
تصاویر زیر کارگاه سنتی یخ سازی در ایران را نشان می دهد:
یخچال داران برای اینکه بتوانند در فصل گرم سال به راحتی یخ های داخل مخزن یخ را برداشت کنند، هنگام انبار کردن راه های متفاوتی را انجام می دادند. مثلا هنگام انبار کردن بین لایه های یخ کاه یا ساقه های کندم می ریختند. در جای دیگری از گیاه جگن که در اطراف رودها رشد می کند، استفاده می کردند و روی بخ ها را با آن می پوشاندند. در مناطق کویری هم از گل کمک گرفته و یخ را با یک لایه گل می پوشاندند.
در تاریخچه سردخانه ایران اتفاق مهمی روی داد و در تاریخ 29 تیر 1272 و در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار، امتیاز شیلات شمال ایران و صید ماهی به مدت 25 سال به استفان لیانازوف، سرمایه دار روسی واگذار شد. در سال 1290 هجری شمسی در زمان حکومت آخرین پادشاه قاجار یعنی احمدشاه قاجار، روس ها اولین سردخانه را در ایران تاسیس کردند. این سردخانه برای بهره برداری از شیلات شمال ایران احداث شد.
تاریخچه سردخانه – شیلات شمال
یخچال خشتی میبد، قدیمی ترین و بزرگترین کارخانه تولید یخ در ایران
میبد شهری در شمال استاد یزد است که در مرکز جفرافیایی ایران قرار دارد. همچنین میبد یکی از اولین مناطق یکجا نشینی در مرکز ایران به شمار می رود. قدمت یخچال خشتی میبد، به پیش از دوره قاجار و احتمالا صفویه می رسد که از خشت و گل ساخته شده است. بخش های عمده ی این کارخانه عبارتند از : دیوارهای سایه انداز، حوض یخ بند، مخزن یخچال و گنبد که 3 مرحله ی «یخ سازی»، «یخ داری» و «تحویل یخ» در یک محل صورت می‌گرفت.
محوطه‌ی یخبند، حوض گلی و کم عمقی به عمق تقریبا ۵/۰ متر به مساحت تقریبی ۸۰۰۰ متر مربع است و دیوارهای بلند سایه انداز با ضخامت دو متر و ارتفاع ۸ متر در سه جهت جنوبی (با طول ۴۲ متر)، شرقی و غربی با طول ۲۰ متر دارد. سطح قاعده‌ی دایره‌ای این گنبد، حدود ۳۰۰ متر مربع است و ارتفاع گنبد تقریبا ۱۵ متر می‌باشد. پهنای دیوار خشتی گنبد از بالا به پایین به طرز ماهرانه‌ای کاهش می یابد.
به کارگیری درست و مدیریت مناسب منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک، از ویژگی های مهم این بخچال بوده است. همچنین با ساخت این کارخانه نه تنها مردم مناطق گرم سیری در تابستان های گرم و سوزان با دشواری های کمتری روبه رو می شدند، بلکه برای دیگر فصل های سال و در مواقع کم آبی و خشکسالی های احتمالی نیز ذخایر آب در دسترس بود.
یخچال‌‌ها در سال دوبار به کار گرفته می شدند ؛ یکی در میانه‌ی زمستان که برای انباشتن یخ در مخزن و پوشاندن سطح یخ با پوشال و کاه سراغ آن‌ها می‌رفتند و دیگری در میانه‌ی تابستان جهت بهره برداری از یخ‌های انباشتی برای شرب و نیازهای دیگر.
تاریخچه سردخانه در جهان و در ایران قدمتی حدود 280 ساله ای دارد که روز به روز پیشرفت کرده و به تکنولوژی امروزی رسیده است. همانند دیگر صنایع دیگر، این صنعت نیر به پیشرفت خود ادامه می دهد.
جهت مطالعه مقاله برودت چیست؟ کلیک کنید.
0001